українські
Powrót do strony powitalnej

AKTUALNOŚCI PROJEKTOWE

 

OZHK w RzeszowieSzkolenia OZHK w Rzeszowie dla hodowców koni huculskich

HISTORIOGRAFIA HUCULSZCZYZNY- GEOGRAFIA, KULTURA, TRADYCJA

Iwona Tomczyk-Wrona

 

HISTORIOGRAFIA HUCULSZCZYZNY-
GEOGRAFIA

 

HUCULSZCZYZNA

kraina w zachodniej części Ukrainy zwanej Pokuciem, na obszarze Karpatach Wschodnich. Kraina obejmuje dolinę Prutu i Czeremoszu otoczoną pasmami Goranów, Czarnohory, Gór Pokuckich i Gór Czywczyńskich.

 

CZARNOHORA

najwyższe pasmo Beskidów Połonińskich z najwyższym szczytem kraju – Howerlą 2061 m n.p.m.

U podnóża szczytu w pn.- zach. części pasma wypływa Prut. Dalej na wschodzie spod góry Petenicy wypływa Biały i Czarny Czeremosz, łączący się dalej w jedną rzekę Czeremosz

Dawne nazwy szczytów: Bałtazina, Bałzaguł, Czurus, Czymbtysz, Dżymbronia, Fewresok, Furatyk, Goran, Grofa, Gurgułat, Niagra, Płanuła, Pietrasy, Pikuj, Retunduł, Żełemin, Żurapel. Góry i lasy odcisnęły swe piętno na mieszkającej tam społeczności, kształtując charaktery zarówno ludzi, jak i koni. Tak zrodziło się współistnienie człowieka, konia i surowej przyrody.

 

HUCULSZCZYZNA

kraina położona w górach zbudowanych ze skał fliszowych, o charakterystycznym łagodnych i wydłużonych grzbietach. Stoki porośnięte lasami bukowymi a w wyższych partiach świerkowymi i jodłowymi. Powyżej 1850 m n.p.m. występuje roślinność subalpejska, a wyżej, na grzbietach, sławne połoniny.

 

POŁONINY

wykształcona w naturalny sposób ponad górną granica lasu formacja roślinna w formie muraw alpejskich i subalpejskich.

 

HISTORIOGRAFIA HUCULSZCZYZNY-
HISTORIA

HUCULSZCZYZNA

pierwsza wzmianka w historiografii europejskiej dokonana przez Baltazara Hacqueta (1739-1815), Bretończyka, profesora nauk przyrodniczych na uczelniach w Lublanie, Lwowie, i Krakowie.

 

HUCULI

pasterze, wyróżniający się strojem, gwarą, mentalnością, i sposobem bycia. Jako mieszkańcy krainy pogranicza mieli w sobie krew ruską, cygańską, ormiańską, turecką, tatarską, a także polską i węgierską.

 

HUCUŁ

w lokalnej gwarze rumuńsko-bukowińskiej – zbójnik, rozbójnik, opryszek. Według innej wersji od słowiańskiego słowa „kochul” – wędrowiec lub nomad.

 

HUCULSZCZYZNA

  • przed wiekami należała do Księstwa Halickiego.
  • 1340 – 1772 - od czasów Kazimierza Wielkiego znajdowała się w obrębie Rzeczypospolitej (ziemia halicka, województwo ruskie).
  • 1772 r. po I rozbiorze weszła w skład monarchii austriackiej, stanowiąc część Królestwa Galicji i Lodomerii.
  • Styczeń 1919 r. po rozpadzie monarchii, po rewolcie przeciwko rządom węgierskim, proklamowanie przez Hucułów Republiki Huculskiej, unicestwionej w lipcu 1919 r. przez wojska rumuńskie.
  • Okres międzywojenny – Huculszczyzna ponownie w granicach Polski (powiat kosowski, województwo stanisławowskie).
  • 1939 r. zajęcie Huculszczyzny przez Armię Czerwoną.
  • 1945 r. w obrębie Związku Sowieckiego. 1990 r. na obszarze niepodległej Ukrainy (rejon wierchowiński, obwód iwanofrankowski).
  • 1991r - na obszarze niepodległej Ukrainy (rejon wierchowiński, obwód iwanofrankowski)  

ŻABIE – huculska stolica – serce Huculszczyzny

  • 1424 r. pierwsza wzmianka o osadzie wiejskiej leżącej u podnóża gór nad Czarnym Czeremoszem.
  • 1880 r. - początki rozwoju turystyki .
  • 1890 r. - 6216 mieszkańców, 4 tartaki, 2 szkoły jednoklasowe , dworek Czarnohorski, 2 cerkwie.
  • 1921 r. – 8188 mieszkańców, ośrodek letniskowy i zdrojowy. Rozwój rzemiosła artystycznego, huculskie muzeum.
  • Od 1962 r. dawne Żabie nosi nazwę Wierchowina. Obecnie jest osiedlem miejskim mającym około 5,5 tyś. mieszkańców.

 

HISTORIOGRAFIA HUCULSZCZYZNY
TRADYCJA

HUCULI

lud wielu narodowości, prowadzący koczowniczy, pasterski tryb życia, pełen romantyzmu i pierwotnej szlachetności oraz poczucia dumy i honoru. Żyjący w swoistym świecie wierzeń, magii i demonów. Tylko nieliczni zajmowali się uprawą roli, gdyż to „raniło ziemię”. Godnym zajęciem było pasterstwo, myślistwo i rękodzieło. Oprócz bydła trudnili się hodowlą koni. Jak podają źródła …„wyhodowali uchodzące za bardzo piękne, wytrzymałe na mróz i skwar konie rasy huculskiej”...
Koń huculski był głównym środkiem transportu z powodu braku dróg oraz wielkich dystansów w regionie.

Tylko nieliczni zajmowali się uprawą roli, gdyż to „raniło ziemię”. Godnym zajęciem było pasterstwo, myślistwo i rękodzieło. Oprócz bydła trudnili się hodowlą koni. Jak podają źródła …„wyhodowali uchodzące za bardzo piękne, wytrzymałe na mróz i skwar konie rasy huculskiej”...
Koń huculski był głównym środkiem transportu z powodu braku dróg oraz wielkich dystansów w regionie.

 

Reprezentacyjny strój Hucuła:

Kapelusz (kresanie) o stożkowej lub okrągłej główce, z szerokimi brzegami, ozdobiony blaszką lub wstążką z błyskotkami oraz wetkniętym pawim piórem. Kożuszek bez rękawów (kiptar) wyszywany jedwabiem oraz krótka gunia koloru brązowego, pąsowego lub złotego. Koszula suto wyszywana haftem huculskim, przepasana szerokim pasem rzemiennym, zdobionym mnóstwem guzików i pierścieni, przy którym mocowano nóż w pochwie oraz wtykano parę pistoletów. Szerokie sukienne spodnie koloru czerwonego, miodowego lub granatowego. Chodaki a nogach i toporek w dłoni. Tobelec z błyszczącymi guzikami lub dziobeńkę w kratkę przewieszano przez ramię. W zimie krótki kożuch, lisia czapę (kłepanie) i rodzaj płaszcza z białego sukna z kapturem (gugla, dżugla, manta).

 

Reprezentacyjny strój Hucułki:

Koszula ozdobnie wyszywana huculskim haftem. Gorset (duszka) najczęściej czerwony oraz dwie zapaski wełniane (foty), które oplatały wokół siebie i przewiązywały pasem z kałamajki oraz czarna świtka na wierzch. Spódnice ozdobione srebrnymi i złotymi połyskującymi galonami, a na nogach chodaki lub czerwone buty. Zamożniejsze zawieszały na szyi srebrne i złote monety. Dziewczęta splatały włosy w dwa warkocze, z których układały wieniec na głowie, ozdobiony świecidełkami i pawim piórem. Mężatki nosiły na głowie wąski biały rąbek.

 

Huculi

górale pochodzenia ruskiego i wołoskiego, twórcy niezwykle inspirującej i oryginalnej kultury, wyróżniali się wyglądem, strojem, obyczajami i uzdolnieniami artystycznymi. Ich wyszywane koszule, kożuszki i kapelusze, a także kilimy, ceramika, pisanki oraz słynne przyśpiewki tzw. kołomyjki cieszyły się popularnością w Europie Zachodniej już w XIX wieku. Ulubione kolory to żółty, czarny, czerwony, zielony, pomarańczowy. Ten ostatni symbolizował radość i bogactwo.

 

Domy huculskie

wykonane były z ciosanego drewna obudowane budynkami gospodarskimi - zagrody (grażdy) - z przedłużonymi do ziemi połaciami dachów- od pn, wsch. i zach. w celu ochrony przed mroźnymi wiatrami.

 

…” Stoi przed nami mężczyzna wzrostu raczej wysokiego, silnej budowy ciała, o ruchach swobodnych, widocznej zręczności i malującej się na twarzy odwadze. Cerę ma smagłą, nos orli, oczy czarne, czarne też długie włosy i wąs zakręcony. A obok niego niewiasta wielce urodziwa, smukła, gibka, mocna. Przy nich zaś konik niewielki, ale wytrzymały, żywotny i odporny, maści gniadej. Wszyscy twardo stoją na ziemi, jakby z niej wyrośli. A w nich duma i życiowa mądrość, a nad nimi niebo błękitne, a wokół wzniesienia i lasy. Oto mieszkańcy krainy nieco tajemniczej, trochę magicznej, położonej na rubieżach, jak Ultima Thule”…

Stanisław Vincenz

 

HISTORIOGRAFIA HUCULSZCZYZNY
KULTURA

  • Mit Aleksego Dobosza (ur.ok. 1710 r.) – huculskiego Janosika – utrwalony w licznej literaturze polskiej i ukraińskiej, a także węgierskiej i rumuńskiej.
  • Huculszczyzna swoją tajemniczością i niedostępnością z powodu braku przejezdnych dróg kusiła nie tylko Polaków (jednym z pierwszych był Wincenty Pol), ale również licznych cudzoziemców: Niemców, Czechów, Węgrów, Rumunów, Anglików, Szkotów, Szwajcarów, a nawet Amerykanów. Rozpowszechniła się opinia, że jest to niespotykana w Europie kraina, naturalny skansen zastygły w ewolucji obyczajów i budownictwa.
  • W 1890 r. pojawiła się w Żabiem angielska pisarka Menie Muriel Dowie, która wydała w 1891 r. relacje z tej podróży pt. „A Girl in the Karpathians”, które spotkały się z dużym zainteresowaniem i miały kilka wydań.
  • Najbardziej znaczącym znawcą Huculszczyzny był Stanisław Vincenz (1888 -1971), urodzony w Słobodzie Rungurskiej, w sercu Huculszczyzny twórca wieloksiągu „Na wysokiej połoninie” – swoistej sagi pasterskiej.
  • St. Vincenz nazywał Huculszczyznę słowiańską Atlantydą. Plemię Huculskie, zamieszkujące niedostępne tereny Karpat Wschodnich w swoim folklorze zachowało wiele z archaicznej kultury, której podstawą był kult przodków, a wiele jej elementów wykazywało podobieństwo do zwyczajów i wierzeń starożytnych Greków. W późniejszym czasie dawne wierzenia i obrzędy zlały się w jeden nierozdzielny stop z chrześcijańskimi.
  • Festiwale Huculskie 27 września 1991 r. - Pierwszy Festiwal Huculski na Ukrainie - przypadł na czas proklamowania niepodległości Państwa Ukraińskiego.
  • 2006 r. „Za głosem trembity” - Pierwszy Festiwal Huculski zorganizowany w Polsce.
  • 2011 r. Międzynarodowy Polsko – Ukraiński Festiwal Huculski zorganizowany w 40 rocznicę śmierci Stanisława Vincenza. Jedna z największych wystaw poświęconych Huculszczyźnie w powojennej Polsce. „Na wysokiej połoninie. Sztuka Huculszczyzny – Huculszczyzna w sztuce” Muzeum Narodowe w Krakowie