українські
Powrót do strony powitalnej

AKTUALNOŚCI PROJEKTOWE

 

OZHK w RzeszowieSzkolenia OZHK w Rzeszowie dla hodowców koni huculskich

WSPÓŁCZESNE METODY OCHRONY ZASOBÓW GENETYCZNYCH KONI HUCULSKICH

Iwona Tomczyk-Wrona

OCHRONA ZASOBÓW GENETYCZNYCH ZWIERZĄT GOSPODARSKICH

  • 1992 r. Konwencja o Różnorodności Biologicznej (ratyfikacja przez Polskę w grudniu 1995);
  • 1995 r. Światowa Strategia FAO Zachowania Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich;
  • 1996 r. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej powierza Centralnej Stacji Hodowli Zwierząt (późniejsze Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt) koordynację działań na rzecz ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i ryb w Polsce;
  • 2002 r. przejęcie przez Instytut Zootechniki w Krakowie realizacji zadań wynikających z Konwencji o Różnorodności Biologicznej. Do realizacji zadań związanych z ochroną zasobów genetycznych określonego gatunku powołane zostały Grupy Robocze ds. ochrony zasobów genetycznych, w tym również koni.

 

RASY RODZIME

Rasy rodzime - populacje zwierząt wytworzone w określonym regionie lub kraju, na bazie lokalnych, prymitywnych ras.

Zwierzęta te historycznie hodowane w czystości rasy i utrzymywane w ich naturalnym środowisku, posiadają cenne geny, stanowiące rezerwę genetyczną, które będą mogły być wykorzystane w przyszłości.

Rasy rodzime są doskonale przystosowane do miejscowych warunków środowiskowych: klimatu, gleby, zasobów paszowych i warunków chowu. Charakteryzują się wysoką plennością, cechami matecznymi i długowiecznością.

 

Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich

 

Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr. 133 poz. 921)

 

Rasa zagrożona

populacja zwierząt gospodarskich danej rasy, której niska lub malejąca liczebność stwarza zagrożenie jej wyginięcia.

 

Ustawa o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich

Art. 28.

1. Rasy zagrożone obejmuje się ochroną zasobów genetycznych polegającą na utrzymaniu żywych zwierząt gospodarskich lub gromadzeniu i przechowywaniu materiału biologicznego pochodzącego od tych zwierząt.

2. Ochrona zasobów genetycznych jest prowadzona w sposób określony w programie ochrony zasobów genetycznych.

 

Realizacja programów ochrony zasobów genetycznych

  • 2000 rok – akceptacja przez MRiRW programów dla konika polskiego i hucuła (płatność z funduszu postępu biologicznego klacze i ogiery)
  • 2005 rok – program ochrony - PROW 2004-2006
  • 2008 rok – program ochrony - PROW 2007-2013
  • 2015 rok – program ochrony – PROW 2015-2020 klacze i ogiery ???

 

PROW 2004-2006 (od 1 marca 2005 r.)

Pakiet G.01b. Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich – konie ras:

  • huculskiej
  • konik polski
  • małopolskiej
  • śląskiej

Warunek: posiadanie co najmniej trzech dorosłych klaczy, wpisanych do księgi głównej jednej z ras chronionych, zakwalifikowanych do programu ochrony. Stawka 1300 PLN

 

PROW 2007-2013 (od 1 marca 2008 r.)

Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie, wariant 7.2 Zachowanie lokalnych ras koni

  • huculskich
  • koników polskich
  • małopolskich
  • śląskich
  • wielkopolskich
  • zimnokrwistych w typie sokólskim
  • zimnokrwistych w typie sztumskim

Warunek: posiadanie co najmniej dwóch dorosłych klaczy, wpisanych do księgi głównej jednej z ras chronionych, zakwalifikowanych do programu ochrony. Stawka 1500 PLN

 

PROGRAM OCHRONY ZASOBÓW GENETYCZNYCH 2000 R.

  • historia powstania danej rasy
  • uzasadnienie konieczności ochrony
  • sprecyzowany cel ochrony
  • harmonogram działań
  • zakres ochrony in situ i ex situ
  • zasady i metody pracy hodowlanej
  • wskazanie organizacji odpowiedzialnych za realizację programu

Ogólny schemat programu ochrony

  1. Słownik pojęć
  2. Historia rasy
  3. Uzasadnienie konieczności ochrony
  4. Określenie wielkości populacji objętej programem ochrony
  5. Cele programu ochrony
  6. Wzorzec rasy
  7. Zasady wyboru klaczy do programu ochrony
  8. Zasady wyboru ogierów dopuszczonych do krycia klaczy w programie ochrony 
  9. Metody hodowlane
    • 9.1. Ocena rodowodu
    • 9.2. Ocena wzrostu, rozwoju, eksterieru i cech charakteru
    • 9.3. Ocena własnej wartości użytkowej
    • 9.4. Ocena użytkowości rozpłodowej
    • 9.5. Ocena wartości hodowlanej
    • 9.6. Dobór zwierząt do kojarzeń
    • 9.7. Wykorzystanie materiału biologicznego
    • 9.8. Kriokonserwacja materiału biologiczne
  10. Zasady organizacji realizacji programu ochrony
  11. Nadzór i ocena efektywności realizacji programu ochrony

 

ZASADNICZE CELE HODOWLI ZACHOWAWCZEJ

  • zachowanie i w miarę możliwości powiększanie stanu koni hodowanych w kraju i we współpracy z innymi organizacjami reprezentującymi podobne cele rozszerzenie tej działalności na skalę międzynarodową.
  • utrzymanie na odpowiednim poziomie zmienności genetycznej, co pozwala na prowadzenie pracy hodowlanej, a w razie potrzeby na wykorzystanie genotypu do tworzenia nowych ras koni w kierunku odpowiadającym zmianom i zagrożeniom środowiskowym.
  • stabilizacja wzorca rasowego oraz zachowanie specyficznych cech genetycznych i fenotypowych takich jak:
    • charakterystyczny typ i pokrój,
    • doskonałe zdolności adaptacyjne do różnych warunków środowiskowych i paszy niskiej jakości,
    • zdrowotność i duża odporność,
    • wysoka płodność,
    • bardzo dobre cechy mateczne,
    • żywotność i wytrwałość,
    • wszechstronna użytkowość

Cechy podlegające systematycznej ocenie

  • Typ i pokrój.
  • Zdrowie.
  • Kondycja, wykorzystanie paszy.
  • Pomiary biometryczne (zgodnie z wzorcem rasowym).
  • Charakter.
  • Klacze – wartości macierzyńskie.
  • Ogiery – wartość rozpłodowa.
  • Wartość użytkowa (wyniki prób dzielności).
  • Wartość hodowlana – na podstawie użytkowości własnej i potomstwa.

 

METODY OCENY WARTOŚCI HODOWLANEJ I ZASADY SELEKCJI 

  • Analiza rodowodowa.
  • Selekcja na podstawie cech eksterierowych, rozwoju fizycznego i oceny charakteru.
  • Selekcja na podstawie wyników wartości użytkowej.

Podstawowym celem selekcji jest remont klaczy matek oraz wyhodowanie ogierów czołowych. Prowadzona jest indywidualnie dla każdego osobnika.

 

Ochrona in situ

Wszystkie działania służące utrzymaniu żywych populacji zwierząt w agrosystemach, w których zostały wytworzone lub obecnie normalnie występują, łącznie z działaniami hodowlanymi podejmowanymi w celu zapewnienia ciągłego udziału tych zasobów w zrównoważonym rolnictwie obecnie i w przyszłości.

 

Programy ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich

Realizowanie są głównie metodą in situ, która umożliwia ochronę poprzez użytkowanie z jednoczesnym doskonaleniem specyficznych i wartościowych cech danej rasy.

 

Ochrona ex situ

Zachowanie materiału genetycznego w postaci żywych zwierząt poza środowiskiem, w którym zostały wytworzone lub poza organizmem zwierzęcia w sztucznym środowisku, przeważnie jako tworzenie banków nasienia, oocytów, zarodków, komórek lub tkanek.

 

WZORZEC BIOMETRYCZNY KONIA HUCULSKIEGO

  • Wys. w kłębie:
    • ogiery 135 do 145 cm,
    • klacze 132 do 143 cm.
  • Obwód klatki piersiowej:
    • większy o co najmniej 30 cm od wysokości w kłębie zarówno dla ogierów, jak i dla klaczy.
  • Obwód nadpęcia - mierzony na lewej przedniej kończynie pod stawem nadgarstkowym w jej najcieńszym miejscu (z dokładnością do 0,25 cm):
    • ogiery 17 do 20 cm,
    • klacze 16 do 19 cm .
  • Maść
    • wszystkie maści za wyjątkiem dereszowatej, siwej i tarantowatej,
    • kasztanowata tylko u klaczy (po spełnieniu dodatkowych wymagań). Pożądana pręga przez grzbiet i pręgowanie na kończynach.
    • Odmiany niepożądane.
  • Ocena bonitacyjna:
    • minimum 76 pkt. za pokrój, w tym minimum 13 pkt. za typ

 

Klacze huculskie wymagania programu

 

  • spełniają warunki wpisu do polskiej głównej księgi stadnej koni huculskich, która jest księgą zamkniętą,
  • wywodzą się od uznanych rodzin żeńskich,
  • posiadają typ płciowy i rasowy charakterystyczny dla rasy huculskiej, określony w programie ochrony
  • charakteryzują się umaszczeniem i cechami budowy zgodnymi ze wzorcem rasy określonym w programie ochrony,
  • wykazują się zdrowiem, prawidłowym rozwojem i budową ciała
  • mają pochodzenie potwierdzone badaniem markerów genetycznych dokonanym przez upoważnione laboratorium
  • urodziły źrebię w ostatnich 12 miesiącach lub są pokryte
  • warunkiem wejścia do programu klaczy starszej niż 7 lat wpisanej do księgi stadnej po 01.01.2006 r. jest zaliczenie zasadniczej próby dzielności z wynikiem pozytywnym, do końca roku kalendarzowego, w którym klacz kończy 7 lat
  • są stanowione tylko ogierem tej samej rasy wskazanym przez podmiot prowadzący księgę, spełniającym warunki programu ochrony zawartymi w pkt .”Zasady wyboru ogierów dopuszczonych do krycia klaczy w programie ochrony”

 

Liczba stad i klaczy huculskich w programie ochrony

Rok realizacji

Liczba zakwalifikowanych:

Stad

Klaczy

2005

82

505 / 6,2

2008

149

814 / 5,4

2012

227

1083 / 4,8

Występowanie koni huculskich w Polsce

Występowanie koni huculskich w Polsce

 

Znaczenie ras rodzimych

Chronione rodzime rasy zwierząt stanowią żywe świadectwo myśli hodowlanej, jak również są nieodłącznym elementem rodzimego krajobrazu.

Konieczne jest jednak zwiększenie zainteresowania i zrozumienia społecznego dla działań na rzecz ochrony zasobów genetycznych oraz znaczenia rodzimych ras zwierząt.