Teren hodowli najlepszych koni huculskich

• Województwo stanisławowskie obecnie iwano- frankowskie:
• byłe powiaty:
  • kosowski,
  • kołomyjski
  • nadworniński
• Bukowina
• Zakarpacie

Historyczne uwarunkowania hodowli koni huculskich

• 1603 r. K. Drohostajski „Hippika” – pierwsza pisemna wzmianka o koniach górskich.
• 1856 r. utworzenie pierwszej państwowej stadniny koni huculskich w Łuczynie folwarku Radowiec – Bukowina na terenie Austro - Węgier (obecnie Rumunia)
• Do 1914 r. główny ośrodek produkcji huculskiego materiału zarodowego
• 1891 r. – pierwsze licencje ogierów; utworzenie pierwszej stacji ogierów w Kosowie
• 1895 r. utworzenie drugiej stacji w Żabiem Obie stacje działały do 1914 r.
• 1899 r. I pokaz koni huculskich w Żabiem (zgromadzono ok.360 koni)

Po rozpadzie Monarchii Austro-Węgierskiej hodowla koni huculskich rozdzieliła się na Czechosłowację, Polskę i Rumunię

• 1921 początki zorganizowanej hodowli na terenie obecnej Słowacji – stadnina Topolcianky (konie sprowadzone z Waldhoff - Austria) 2 ogiery, 15 klaczy, 16 źrebiąt).
• 1923 przeniesienie do stadniny w Turja Remet (Ruś Zakarpacka) 2 ogiery, 14 klaczy, 27 źrebiąt. Powrót do Topolczanyek 1939 r
• 1950 Murań - stadnina lasów państwowych około 100 klaczy w typie huculskim wykupione z hodowli prywatnych (tereny byłej Czechosłowacji).

M. Holländer w 1938 r. pisał ...”Przedwcześnie byłoby wyliczać linie żeńskie, bo księga rodowa prowadzona od 1924 r. rozporządza zbyt małym materiałem, niektóre jednak klacze zapowiadają się na matki trwałych linii żeńskich”... Z klaczy zapisanych wówczas do księgi rodowej 77 pochodziło po ogierach z rodu Gorala, 28 po ogierach z rodu Hrobego, 3 po ogierze rodu Ispas, 2 po ogierach z rodu Taras.

Polska

• 1938 r. – zarejestrowanych 416 klaczy,16 ogierów w PSO i 28 ogierów uznanych z hodowli prywatnej
• Okres międzywojenny – tylko jedna większa stadnina prywatna braci Menclów
• Po 1945 r. – kilka państwowych ogierów i grupa 6 klaczy oraz stawka 12 klaczy i jeden ogier rewindykowane z Niemiec

Okres po II wojnie światowej

• Pogłowie koni huculskich zdziesiątkowane przez działania wojenne
• Utrata dokumentacji hodowlanej
• Zachowane małe stada w państwowych stadninach lub ogrodach ZOO w Czechosłowacji, Polsce, Rumunii i na Węgrzech
• Brak sprzyjających warunków do reaktywowania hodowli – zapotrzebowanie na dużego, masywnego konia dla skolektywizowanych gospodarstw

1962 r. wydanie I tomu Księgi Stadnej Koni Rasy Huculskiej, gdzie zamieszczono 43 klacze, zarówno hodowli państwowej, jak i prywatnej oraz nawet te, które nie miały jeszcze potomstwa. Chodziło na początku o każdą dobrą klacz, zwracano uwagę przede wszystkim na typ i pokrój.

1967 r. wydanie II tomu Księgi Stadnej Koni Rasy Huculskiej, gdzie wpisano 119 klaczy. Przedstawione są początki rodzin żeńskich klaczy: Wrona, Nakoneczna, Jagoda (Góralka nowosądecka), Polanka, Bajkałka, Czeremcha, Sroczka. W późniejszym czasie rodziny te ugruntowały się oraz pojawiły się kolejne rodziny zapoczątkowane przez klacze: Wydra, Agatka, Wołga, Laliszka, Reda, Żyrka i Gurgul V-23 (importowaną z ówczesnej Czechosłowacji).

Trzy klacze: Kukułka, Cyganka. Gostka wprawdzie zapoczątkowały tworzenie się nowych rodzin, ale ponieważ przedstawicielki tych klaczy występowały tylko w hodowli terenowej, wobec niesprzyjających wówczas warunków dla hodowli koni huculskich nie utrzymały się i wyginęły. Również z pośród 12 klaczy pochodzenia węgierskiego, które dostały się do Polski po II wojnie światowej tylko dwie Wrona i Wołga założyły trwałe rodziny żeńskie. Nie miały one jednak udokumentowanego pochodzenia, więc przyjmuje się, że założyły odrębne rodziny w polskiej hodowli.

2004 r. ostatni wydany VIII tom Księgi Stadnej Koni Rasy Huculskiej, gdzie wpisanych jest 500 klaczy i 133 ogiery. W tomie tym zamieszczone są również zdjęcia zasłużonych w hodowli koni huculskich przedstawicieli wszystkich 7 linii męskich i 14 rodzin żeńskich.

Obecnie na 14 ugruntowanych rodzin żeńskich w polskiej hodowli koni huculskich trzy pochodzą od klaczy zagranicznego pochodzenia natomiast pozostałe 11 rodzin wywodzi się od klaczy polskiego pochodzenia.

Na szczególną uwagę zasługuje klacz Pastuszka, która jest huculską matką stadną o najdłuższym rodowodzie wywodzącym się „po kądzieli” od oryginalnej klaczy huculskiej z Żabiego i jest to aktualnie w światowej hodowli koni tej rasy najstarsza rodzina żeńska. Wprawdzie Radowce prowadziły rejestrację koni huculskich od połowy XIX wieku, ale wszystkie klacze tamtejszej hodowli zostały w okresie międzywojennym przekazane do Czechosłowacji, gdzie ich żeńskie potomstwo uratowane po II wojnie światowej przekrzyżowano fiordingiem.

Założycielki linii żeńskich w polskiej hodowli koni huculskich

(A) - AGATKA – Pisanka ( ur.w 1943 r., gn.sr.),

(B) - BAJKAŁKA (ur. w 1944 r., gn.),

(C) - CZEREMCHA (ur. w 1941 r.),

(F) - WRONA (ur. w 1934 r., kara) klacz pochodzenia węgierskiego,

(G) - GURGUL - Gurgul V-23 (ur. w 1974 r., gn.) importowana w 1983 r. z CSRS założyła w Polsce linię ( pochodzi z rumuńskiej linii Aglaia).

(J) – GÓRALKA NOWOSĄDECKA – Jagoda ( ur. w 1937, gn.)

(L) – LALISZKA (ur. w 1945 r., gn.)

(N) – NAKONECZNA (ur. w 1934, gn.)

(O) – WOŁGA (ur. w 1936 r.) klacz pochodzenia węgierskiego

(P) – POLANKA – Pastuszka (ur. w 1928 r., sk.gn.)

(S) – SROCZKA (ur. w 1947 r., gn.sr.)

(T) – ŻYRKA – Sekunda, poprzednie oznaczenie linii (Q) zmieniono na (T) ze względu na trudności z nazewnictwem koni,

(W) – WYDRA (ur. w 1929 r., gn) – Wyderka (ur. w 1946, j.gn.)

(Z) – REDA (ur. w 1948 r. ,sk.gn.)

Rody męskie

W Łuczynie wyłoniły się rody męskie ogierów:

• Miszka (ur. w 1871 r. c. gn.),
• Stribul (ur. w 1873 r. j. gn.),
• Czeremosz (ur. w 1883 r. c. gn.),
• Taras (ur. w1878 r. c. gn.),

wszystkie pochodzące z rumuńskiej części Huculszczyzny.

Najbardziej jednak rozpowszechniły się rody ogierów:

Hroby j.gn. urodzony w 1895 r. na terenie obecnej Rumunii i Goral urodzony w 1899 roku w Żabiem, które to rody utrzymały się po dzień dzisiejszy w państwach prowadzących hodowlę koni huculskich. Później wyróżniły się ogiery: Gurgul (ur. w 1924 r. gn.) i Polan (ur. w 1929 r. sk.gn.) obydwa urodzone w powiecie kossowskim oraz rumuński Ousor (ur. w 1929 r.) i Pietrosu.

Obecnie hodowla koni huculskich prowadzona jest w oparciu o 6 głównych rodów męskich:

• Polana - jedynej polskiej linii,
• Gurgula,
• Gorala,
• Hrobego,
• Ousora,
• Pietrosu.

Z linii Gorala można obecnie wyodrębnić kolejny ród męski ogiera Prislop. Ogier Prislop IX-81 zasadniczo również pochodzi od Gorala (1898), ale przez swojego dalekiego przodka Prislopa urodzonego w Łuczynie, w stosunku do którego jest już siódmym pokoleniem, można przyjąć, że jest to nowy ród męski.

Łącznie zatem hodowla koni huculskich w Polsce i za granicą prowadzona jest obecnie w obrębie 7 linii męskich uznanych i zarejestrowanych.

Założyciele linii męskich, które wywarły wpływ na hodowlę koni huculskich

• (Po.) – POLAN (ur. w 1924 r.)
• (Gu.) – GURGUL (ur. w 1924 r.)
• (Go.) – GORAL (ur. w 1898 r.)
• (Pr.) – PRISLOP (Hr.) – HROBY (ur. w 1895 r.)
• (Pt.) – PIETROSU (ur.1930 r.)
• (Ou.) – OUSOR (ur. w 1929 r.)

Założyciele linii męskich, które wywarły wpływ na hodowlę polskich koni huculskich

• Po. - POLAN (ur. 1929) założyciel jedynej polskiej linii (Po. 1)
• Gu. - GURGUL (ur. 1924) Cukor Gurgul-5 (ur. 1953) (Gu. 2)
• Go. - GORAL (ur. 1898) Goral-12 (ur. 1909) (Go. 12)
• Wujek (ur. 1942) (Go. 13)
• Goral X (ur. 1958) (Go. 3)
• Goral XIII-4 (ur. 1968) (Go. 6)
• Pr. - PRISLOP Prislop IX-81 (ur. 1993) (Pr. 8)
• Hr. - HROBY (ur. 1895) Hroby 21 (ur. 1945) (Hr. 11)
• Hroby V-22 (ur. 1962) (Hr. 4)
• Hroby XXI-50 (ur. 1992) (Hr. 9)
• Pt. - PIETROSU Pietrosu VI-111 (ur. 1974) (Pt. 5)
• Ou. - OUSOR (ur. 1929) Ousor I (ur. 1977) (Ou. 7)
• Ousor VIII-50 (ur. 1992) (Ou. 10)

Linie męskie Gorala-12, Wujka i Hrobego 21 nie przetrwały do czasów obecnych. Są kontynuowane tylko w rodowodach klaczy będących potomkami tych ogierów.